Na Święto Konstytucji 3 Maja proponuję przypomnienie fragmentów preambuły i dwóch artykułów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku: „W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, … wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, … pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność … .
Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Art. 82. Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne”.
To ważne stwierdzenia, a wartości takie jak godność i wolność mają istotne znaczenie również w dyskursie dotyczącym wpływu mediów na patriotyczne postawy obywateli.
W celu uniknięcia niedomówień i ewentualnych wątpliwości, wartości te krótko scharakteryzuję.
Godność jest wartością społeczną ukierunkowaną na życzliwość, przyzwoitość i szacunek, a także na moralne zachowanie i życie zgodnie z sumieniem. Człowiek nie może być poniżany poprzez np. negatywne opinie lub złe traktowanie. Kto jest świadomy własnej godności i ma jej poczucie, ceni samego siebie. Taki człowiek potrafi bronić swojej godności, nie daje się łatwo wykorzystać lub zmanipulować. Ludzie, którzy nie mają poczucia swej godności łatwo padają łupem tyranów, despotów, manipulatorów. Poczucia godności można pozbawić człowieka, jakąś grupę społeczną lub cały naród. Odebranie narodowi poczucia godności i dumy staje się wstępem do pozbawienia go wolności, podporządkowania go interesom państw silniejszych, prowadzących politykę dominacji lub hegemonii. Mechanizmem wykorzystywanym często w tym procesie przez media głównego nurtu jest tzw. pedagogika wstydu. Kto nie ma poczucia własnej godności, nie ceni sam siebie, nie będzie też cenił innych ludzi, społeczeństw, narodów. Poczucie własnej wartości i szacunek
do samego siebie okazuje się ważnym warunkiem poszanowania innych osób.
W ten sposób godność własna może odegrać ważną rolę jako jeden z czynników
sprzyjających budowie społeczeństwa obywatelskiego. (więcej na stronie: http://4liceum.pl/files/pliki_etyka_filozofia/godnosc_zaproszenie.pdf).
Konstytucja Polski stawia godność na najwyższym poziomie, gdyż jako jedyna z wartości nie może być ograniczona w żaden sposób i stanowi podstawę interpretacji całego systemu prawa, który chroni godność jako dobro osobiste, a jej naruszenie jest przestępstwem.
Wolność to możliwość dokonywania wyboru i podejmowania działań przez człowieka kierującego się wolą i rozumem. To także wolność narodu do samostanowienia, wyznawania swojej religii, kultywowania zwyczajów i kultury. W kategoriach politycznych definiowana jest jako brak fizycznego przymusu. Wolność w demokracji wymaga wysokiej dyscypliny społecznej, którą narzuca poczucie przyzwoitości, rozsądek, dobre wychowanie, wstydliwość, umiar, sumienie. Szczególne znaczenie ma wolność słowa. Nie można jej nadużywać. Wolność osoby, a więc także jej wolność wypowiadania się, nie jest nieograniczona – kończy się tam, gdzie zaczyna się wolność drugiej osoby. Nikogo nie wolno pomawiać, zawsze należy głosić prawdę. Celem i zadaniem mass mediów jest służba prawdzie, bez której wolność nie istnieje, a obowiązkiem dziennikarzy jest respektowanie prawdy. Prasa musi mieć swobodę działania i być wolna od zadań i wytycznych otrzymywanych z zewnątrz, zwłaszcza od ośrodków władzy publicznej. Tylko w pełni wolna prasa może rzetelnie i efektywnie monitorować poczynania organów władzy.
I na zakończenie ciekawostka.
W Bibliotece Publicznej Gminy Powidz prowadzony jest interesujący eksperyment o wpływie czytelnictwa niemieckich gazet dla Polaków na poczucie godności i wolności. Wyniki pierwszej fazy, dotyczącej czytających te gazety, są nadspodziewanie dobre i zgodne z oczekiwaniami wydawców.
Już w maju przewidziane jest przeprowadzenie drugiej fazy, w której eksperymentowi zostaną poddane osoby zapisane do biblioteki. Dlaczego eksperymentem nie objęto wszystkich mieszkańców gminy, nie udało mi się ustalić. Wieść gminna niesie, że kontynuacja ma nastąpić w listopadzie.
Pragnąc mieć swój skromny wkład do przeprowadzanego eksperymentu, proponuję przypomnienie członkom biblioteki okładki Newsweeka z 2016 r. w zestawieniu z grafiką z 1939 r.
Dobre, tak trzymac!